Kaart (cartografie) - Chemnitz (Kreisfreie Stadt Chemnitz)

Chemnitz is een kreisfreie Stadt in het westen van de Duitse deelstaat Saksen. De stad is na Leipzig en Dresden de derde stad in grootte in Saksen. De stad telt inwoners op een oppervlakte van 220,85 km². Van 1953 tot 1990 heette de stad Karl-Marx-Stadt.

De stad ligt in een uitloper van het Ertsgebergte, aan een gelijknamige rivier, die ten noorden van Chemnitz uitmondt in de Zwickauer Mulde. De naam van de rivier, en dus ook van de stad, is van Slavische oorsprong. Hij is afgeleid van Oppersorbisch Kamenica „steenbeek“ (van kamjeń „steen“). Het klimaat is een overgang tussen zeeklimaat en continentaal klimaat. Vooral in juni valt in de stad meer regen dan in de omgeving, omdat Chemnitz aan de loefzijde van het Ertsgebergte ligt en daardoor relatief veel stijgingsregen opvangt.

In het Perm, ca. 291 miljoen jaar geleden, werd door de uitbarsting van een vulkaan en de daaropvolgende modderstroom, die kiezelzuur bevatte, een bos bedolven, waarvan vele stammen van bomen en struiken versteenden. De fossielen van o.a. Calamites-bomen werden in de 16e tot de vroege 20e eeuw ontdekt en als curiositeit tentoongesteld. Dit versteende bos (Versteinerte Wald) bevindt zich onder de stad, vooral in het stadsdeel Becken. De meest interessante fossielen, waaronder ook die van ter plaatse aangetroffen prehistorische geleedpotigen, zijn thans deels in DAStietz te zien, en deels over diverse locaties in de stad verspreid tentoongesteld.

Waar thans de stad Chemnitz ligt, was tot ca. 1100 geen permanente menselijke bewoning. Tot de Slavische volkeren behorende mensen kwamen in de hier gelegen dichte wouden om op wild te jagen. De stad Chemnitz is in de twaalfde eeuw ontstaan uit een benedictijnenklooster, dat nog eeuwenlang grote invloed in de stad zou uitoefenen, en is vernoemd naar de gelijknamige rivier. Keizer Frederik I Barbarossa verleende de nederzetting Chemnitz vermoedelijk tussen 1171 en 1174 stadsrechten. De stad groeide uit in een drooggelegde uiterwaard van de Chemnitz-rivier, waarin ook t.b.v. diverse ambachten watermolens gebouwd werden. Al in de Middeleeuwen was Chemnitz een belangrijke stad voor de handel en de economie. In de periode tot 1470, maar later ook in de 18e eeuw was de textielnijverheid overheersend in Chemnitz. In de 18e eeuw was de stad beroemd vanwege de productie van kousen en handschoenen. In 1470 werd in Schneeberg zilvererts ontdekt, wat in de gehele regio een tijdelijke, sterke economische groei veroorzaakte. Veel belangrijke gebouwen dateren daarom uit de late 15e eeuw. In 1539 werd Chemnitz protestants. In de daarop volgende jaren werden de belangrijke kloosters onteigend.

In de eerste helft van de 16e eeuw woonde en werkte de beroemde arts en mineraloog Georgius Agricola in Chemnitz. Ook Chemnitz kende in de 17e eeuw, o.a. ten gevolge van de Dertigjarige Oorlog, een periode van achteruitgang. Al vroeg in de 19e eeuw werd de industrialisering van de textielnijverheid (o.a.katoen-bedrukkerijen) ter hand genomen, o.a. door de toepassing van stoommachines. Deze machines, en ook locomotieven, werden in Chemnitz zelf gebouwd. De stad kreeg in die tijd de bijnaam Het Manchester van Saksen, welke aanduiding niet alleen positief was: al in de 19e eeuw veroorzaakte de industrie veel water- en luchtvervuiling. In 1852 kreeg Chemnitz een aansluiting op het spoorwegnet door het gereedkomen van een spoorlijn naar Riesa. De late 19e en vroege 20e eeuw was een periode van economische voorspoed. In deze tijd kreeg Chemnitz veel van de nu nog bestaande culturele instellingen, zoals theaters, musea enz.

Op 5 maart 1945, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, werd de stad door geallieerde bombardementen zwaar beschadigd. Tussen 1949 en 1990 viel Chemnitz onder de Duitse Democratische Republiek (DDR). In 1953 verving de regering van de DDR de naam Chemnitz door Karl-Marx-Stadt. Gedurende de DDR-tijd werd het in puin gelegde centrum niet herbouwd, maar door nieuwbouw vervangen.

Na de val van het IJzeren Gordijn stemde de bevolking van Chemnitz in 1990 in een referendum voor het herstel van de oude naam.